Limgerðisklippingar – formklippingar

Limgerði geta verið af ýmsum gerðum og tegundum. Staðsetning og tilgangur ræður miklu um heppilegt tegundaval, t.d. eru hrað- og þéttvaxta víðitegundir vinsælar á útmörkum lóða eða á öðrum stöðum þar sem tilgangurinn er fyrst og fremst að skapa skjól gegn vindi eða öðru utanaðkomandi áreiti. Hægvaxnari runnategundir sem oft eru fíngerðari og jafnvel ræktaðar m.t.t. blóma eða annara útlitseinkenna geta einnig hentað vel í limgerði, klippt eða óklippt. Mikilvægt er að þekkja til eiginleika viðkomandi tegundar, t.d. varðandi blómstrun, áður en hún er klippt. Sem dæmi má nefna að margar blómstrandi runnategundir blómstra mest á tveggja ára greinum og eldri en blómstra hins vegar ekki á eins árs greinum (árssprotum). Einnig má nefna að flestir berjarunnar blómstra og bera aldin á tveggja ára eða eldri greinum (sjá nánar í kafla um klippingu berjarunna). Þar af leiðandi má færa rök fyrir að slíkar tegundir henti síður til notkunar í formklippt limgerði en njóti sín betur í svo.kölluðum óklipptum limgerðum. Þegar talað er um óklippt limgerði er ekki endilega átt við að runninn sé aldrei klipptur, heldur að klippingin snúist fyrst og fremst um heilbrigði runnans fremur en vaxtarstýringu.

Tilgangur limgerðisklippinga – formklippinga

Tilgangur limgerðisklippinga er fyrst og fremst að ná fram og viðhalda ákveðinni lögun, hæð, breidd og þéttleika. Til að koma upp fallegu og þéttu limgerði getur þurft að klippa það nokkrum sinnum á ári en það fer þó eftir tegund og vexti hverju sinni. Þegar runni er klipptur reglulega, t.d. 2-4 sinnum á ári, haldast greinarnar grennri og þéttleikinn verður meiri. Sáraflötur greina verður einnig mun minni sem veldur minna álagi á runnann og dregur úr hættu á sjúkdómum, s.s. sveppasýkingum.

Best er að byrja formun og þéttingu strax eftir gróðursetningu til að ná fram jöfnum vexti frá rótarhálsi til topps. Best er að ákveða strax í upphafi hver endanleg hæð og breidd limgerðis á að verða. Sjálft form limgerðis skiptir miklu máli varðandi þéttleika og styrk gagnvart snjóálagi en er einnig háð smekk hvers og eins. Svo kölluð A-formklipping, þar sem limgerðið er breiðast neðst við jörðu en mjókkar inn að ofan er að öllu jöfnu talin best m.t.t. þéttingu hliðargreina. A formið tryggir að sól nái að skína á neðstu hliðargreinar runnans. Limgerði með A formi hrindir einnig betur frá sér snjó og þolir meira álag, t.d. vindálag.

Hvenær á að klippa

Besti tíminn til limgerðisklippinga er síðla vetrar og fram á vorið, eða þegar greinabygging runnans er best sýnileg.  Sumartíminn er einnig heppilegur til klippinga allt fram í ágúst. Heppilegt er að vetrar- eða vorklippingu sé fylgt eftir 2-4 sinnum yfir sumartímann, en það fer eftir vaxtarhraða viðkomandi runnategundar. Almennt er talið að haustið sé sá tími sem síst henti til klippinga þar sem ýmsir sjúkdómar sem sækja á trjágróður koma gjarnan upp á þeim árstíma. Þetta eru t.d. sveppasjúkdómar, svo sem ryðsveppir og reyniáta.

Klippingin

Áður en hafist er handa getur verið gott að yfirfara limgerðið og meta greinavöxt frá liðnu ári. Limgerði sem er í formun þarf að klippa jafnvel þótt endanlegri hæð og breidd hafi ekki verið náð. Það er gert til að þétta greinabyggingu og tryggja að limgerðið verði ekki gisið að neðanverðu. Hliðargreinar hraðvaxta víðitegunda í formun er best að stytta þannig að u.þ.b. 10-15 cm af vexti fyrra árs verði eftir. Ekki er nauðsynlegt að stytta toppinn eins mikið og aðrar greinar, frekar að halda honum jöfnum.

Trjátegundir með svo kölluðum leiðandi stofni, s.s. birki, lerki og greni eru ekki klipptar á hæðina fyrr en óskaðri hæð er náð.

Limgerði sem náð hefur óskaðri hæð og breidd er best að klippa eins nærri síðustu klippingu og mögulegt er. Gæta skal þess að klippa ekki innar en gert var árið áður, nema að um endurnýjun limgerðis sé að ræða.

Gott getur verið að nota stýrilínu við formklippingu á hliðum limgerða. Þá er sett út vel strekkt lína meðfram jörðu og í hæfilegri fjarlægð frá stofni. Mikilvægt er að línan sé hvergi þvinguð af greinum eða öðru.

Á eldri limgerðum hafa oft myndast þéttir greinakransar sem hægt er að nota sem viðmið í næstu klippingu.

Við hæðarklippingu limgerða eru sjaldan notaðar stýrilínur, nema um mjög nákvæmar formklippingar sé að ræða. Best er að staðsetja klippurnar í ákveðinni hæð útfrá líkama þess sem klippir, t.d. axlarhæð, brjósthæð o.s.frv. Síðan reynir sá sem klippir að ”læsa” höndunum í þeirri hæð sem ákveðin var, ganga jöfnum skrefum meðfram limgerðinu og klippa beint. Þetta getur reynst erfitt þegar klippt er á ójöfnu undirlagi en æfingin skapar meistarann. Eftir að toppur limgerðis hefur verið klipptur er gott að ganga meðfram efri hluta limgerðis og jafna hliðarhalla / fláa til að ná fram áðurnefndu A formi (sé það hið óskaða form).

Að lokum er mikilvægt að yfirfara klippinguna og snyrta með handklippum greinar sem eru illa klipptar, t.d. í þeim tilfellum þegar greinar eru tættar eða hafa ekki klippst alveg í sundur. Einnig er gott að hreinsa burt allar klipptar greinar sem fallið hafa inn í limgerðið eða liggja ofan á greinum.

Lesa má meira um klippingar í bókinni “Vinnan í garðinum”